Բարեկենդան նշանակում է բարի կենդանություն: Այն ուրախության ու զվարճանքի օր է, հիշեցնում է Ադամի և Եվայի դրախտային կյանքը, երբ նրանք ապրում էին վայելքի ու անհոգության մեջ:

Բարեկենդանն այնքան սիրված, ժողովրդական, սպասված տոն էր, որ հայ ազգի կողմից այն ընկալվում էր որպես ամենաազգային («հայոց ազգի օրեր»), ինչպես նաև ամենաերջանկաբեր, խրախճանք, ճոխ ու առատ ուտելիքներ վայելելու տոն, պարերի, խաղերի, զվարճահանդեսների, թատերախաղերի, այցելությունների և ուրախության երկու շաբաթ, որոնց ընթացքում հասարակական հարաբերությունների, ընտանեկան բարքերի, հասակային խմբերի մինչ այդ ընդունված, առօրեական նորմերը գլխիվայր են շուռ գալիս: «Հայոց ազգի օրերը» (Բարեկենդանը) տևում էր երկու շաբաթ, անմիջականորեն հաջորդելով Ս.Սարգսին և ավարտվելով Մեծ պասով:

Աշնանային նավասարդից հետո սկսված հարսանիքներն ու նշանդրեքները Բարեկենդանի անբաժան ուղեկիցներն էին: Դրանք, իրենց հերթին, նոր թափ էին հաղորդում տոնի հորդուն ուրախությանը: Ուրախ պարերը, որ Բարեկենդանի խնջույքների անբաժան ուղեկիցներն էին, հարսանիքներին իրենց շուրջն էին հավաքում բոլոր երիտասարդներին: Բայց միայն երիտասարդները չէ, որ մասնակցում էին պարերին: Բարեկենդանյան պարերը իրենց շրջապտույտի մեջ էին առնում կանանց ու տղամարդկանց, ընդհուպ մինչև զառամյալ ծերերը: Պարերը սկսվում էին հենց առաջին օրը և օրեցօր աշխուժանում: Պարում էին ինչպես զուռնա-դհոլի նվագի տակ, այնպես էլ պարերգերի, որ բազմաթիվ էին: Ավելանում են պարողները, ավելանում են հանդիսատեսները.

Պաղչին պատը փըլեր ը,

Յարըս մեջը քներ ը,

Ձան կուտամ, ձանըս չառներ,

Մըկըր իննմեն ցավեր ը:

Ըս օր աղկեկ մը տեսա,

Կուժն առավ ջուրը կերթա,

Ոտքը սըլըխվավ ինկավ,

Ձեռքին բռնած կուժը կոտրավ:

Մի լար, աղջիկ, ըսի մի լար,

Կուժտ շինիմ ոսկի անկով,

Ջուրը լեցնեմ վարդի ռենկով...

Պարերը, բնականաբար նաև պարերգերը չեն վերջանում, շարունակվում են մինչև ուշ երեկո: Դրանք բազմաթիվ էին, տարբեր ազգագավառներում, երգվում էին տարբեր բարբառներով, բայց բոլորը, որպես կանոն, սիրային և կատակային բովանդակության: Օրեցօր շատանում էին պարերը, բայց հատկապես վերջին շաբաթ-կիրակի օրերը դրանք դառնում էին համընդհանուր, համագյուղական, համաթաղական: Ամենուր այդ օրերին թաղամասերը, նույնիսկ ամբողջ գյուղերը շղթայվում էին կլոր պարախմբերով: Բարեկենդանի գլխավոր զվարճությունը, սակայն, խաղերն ու թատերական ներկայացումներն էին: Հատկապես խաղերը, որոնց մասնակցում էին Երեխաները, պատանիները, ծերերը, հարս ու աղջիկ, չափահաս կանայք ու տղամարդիկ: Խաղերը տեղի էին ունենում թե տներում, թե բակերում ու հրապարակներում: Բարեկենդանին այս պատկերն ամենուր էր: Խաղացողները շրջապատվում էին դիտորդներով, որոնք խրախուսում, ծաղրում, կատակներ էին անում խաղացողների հասցեին և հետո, իրենք փոխարինելով նրանց, ենթարկվում նույն կատակներին: Խաղերը սովորաբար ավարտվում էին խնջույքներով:

Կերպարանափոխված կամ դիմակավորված խմբերով զվարճախաղերին և թատերական ներկայացումներին մասնակցում էին թե՛ երեխաները, թե՛ մեծահասակները: Երեկոյան, երբ խնջույքներից հոգնած մեծերը հավաքվում էին տանը, դուռը թափով բացվում էր և աղմուկով, երգով, թմբուկով ներս էր ընկնում դիմակավորված երեխաների խումբը: Տղաները հագած էին լինում աղջիկների հագուստ, փոքրերը՝ մեծի, երբեմն՝ ծաղրածուի: Արտաքինը պիտի հնարավորինս ծիծաղաշարժ լիներ, դեմքերին դնում էին ծիծաղելի դիմակներ, մուր կամ ալյուր քսում, ածուխով ներկում: Երեխաները տեսարան էին ներկայացանում գյուղի կյանքից կամ խաղում էին որևէ սրամիտ սյուժե:

Մեծահասակների ներկայացումների սյուժեներն, անշուշտ, ավելի բարդ էին: Նախ, Բարեկենդանի օրերին եկեղեցին նշում էր Ավարայրի ճակատամարտի հերոս Վարդան զորավարի տոնը, և այդ օրերին հայոց տարբեր ազգագավառներում հաճախ էին ներկայացնում Ավարայրի ճակատամարտի որևէ դրվագ: Խումբը, օրինակ, բաժանվում էր հայերի եւ պարսիկների: Ձիուն բազմած Վարդան զորավարը խրախուսող ելույթ էր ունենում, հավաքում իր զորքը և արշավում մյուս ծայրից եկող զինված պարսիկների վրա: Փայտե սրերով խաղացվում էր ճակատամարտի տեսարան, որտեղ հայերը հաղթում են: Հաջորդ դրվագում պարսիկների դերակատարները խեղճ, քրքրված հագուստով, երեսները սևացրած գերիներ են, որոնց վրա քարեր են շպրտում, հայհոյում են, քաշքշում:

Առավել տարածված թատերախաղերից էին իրենց իրականության ծաղրի զանազան դրսևորումները: Արցախում, օրինակ, երիտասարդներն իրենց ընկերներից մեկին հագցնում էին ոչխարենուց իրենց ձեռքով կարված զգեստ՝ բուրդը դեպի դուրս, վրան կախում էին ոսկորներ և զանազան հին զենքեր՝ թուր, դաշույն, ատրճանակ, հրացան, գլուխն էին խցկում մի քրքրված գլխարկ՝ ետևը դեպի առաջ, երեսին մուր էին քսում և նստեցնում մատակ էշին՝ դեմքը դեպի գավակը, ու էշի ագին ձեռքը դնելով, ողջ խմբով, զուռնաչիների ու թմբկահարի առաջնորդությամբ, բակից բակ էին գնում, գոռալով՝ «ճամփա իշի պարոնին», կամ «անբեղն է գալիս, ճանապարհ»: Երիտասարդները սրամտում էին, ծաղրում «պարոնին» ու բոլոր հանդիպողներին, ընծաներ պահանջում: Բոլոր հանդիպող տներից բերում էին ձու, յուղ, ալյուր, ցորեն, պատրաստի խորտիկներ, դրամ: Երեկոյան հավաքված մթերքներով ջահել տղաների ողջ խումբը խնջույք էր կազմակերպում: Բեմականացվում էր նաև «իշի պարոնի» կամ «էշ պատվականի» զոհաբերության կատակ երգ-խաղը, սուտ մեռելի ու սուտ հարսանիքի խաղերը: Փոքրերը կարող էին ծաղրել մեծերին, աշխարհականները՝ հոգևորականներին: Բարեկենդանի վերջին գիշերը Արցախում երեխաներն ընթրիքից հետո իրենց հորը սկուտեղով մատուցում էին զանազան մրգեր, պարան ու մտրակ: Այս ընծայի դիմաց հայրը նրանց նվիրում էր մի քանի կոպեկ: